Opmeting van een gevel en ontwerp van een verticale zonnewijzer met behulp van een PC

De laatste maanden kreeg ik meermaals de vraag hoe de declinatie van een muur kan opgemeten worden met Google Earth. Gekoppeld aan de huidige technieken van ontwerp en uitvoering, is dit een originele wijze om een verticale zonnewijzer te realiseren met behulp van een PC.

Bij de inventaris van zonnewijzers in Vlaanderen en het Brussels hoofdstedelijk gewest komt de verticale zonnewijzer het meeste voor. Op een totaal van 768 zonnewijzers is de verdeling als volgt:

Omdat deze belangrijke zonnewijzer moeilijker te ontwerpen is als zijn horizontale en equatoriale soortgenoten, loont het de moeite om op de realisatie van de verticale zonnewijzer dieper in te gaan.
In het vorige Bulletin, nr. 71, van 2014 beschreef bestuurder André Reekmans van onze kring hoe de verticale zonnewijzer van AstroLAB IRIS werd gerealiseerd. In dit artikel beschrijf ik hoe met andere technieken een vergelijkbaar eindresultaat tot stand kan komen.
Volgende 4 fasen zijn steeds terug te vinden bij de realisatie van een verticale zonnewijzer:

1. Opmeten van de declinatie van de muur
2. Voorontwerp met uurlijnen en stijl
3. De zonnewijzer verder grafisch bewerken
4. Constructie van de zonnewijzer of het in een kunstwerk verwerken ervan.

 Fase 1. Opmeten van de declinatie van de muur

In de meeste gevallen gebruikt men eenvoudige hulpwerktuigen om bij middel van de zon ter plaatse de opmetingen te verrichten. Met de opgemeten resultaten berekend men dan de declinatie (oriëntatie) van de muur.

De declinatie rechtsteeks aflezen met Google Earth

• Laad het programma Google Earth van URL: https://www.google.com/intl/nl/earth/download/ge/agree.html
• Start Google Earth op.
• Voer in het zoekvenster het adres in en bevestig. Het programma zoomt in op de locatie.

• Kies in het kleine venster rechts “graden”.
• Trek een gele lijn van links naar rechts evenwijdig met de gevel waar de zonnewijzer zal hangen. In het venster verschijnt bij "koers:" 123,05 graden.

• Google begint zoals bij een kompasroos de graden weer te geven vanaf het noorden volgens wijzerzin. De gele lijn van ons voorbeeld die van de noord-westelijke richting naar de zuid-oostelijke richting loopt heeft de richting 123,05°. De gevel heeft een westelijke declinatie van 123,05 ° + 90° = 213,05. (t.o.v. het noorden). Gnomonisch komt dit overeen met 213,05° - 180 ° =  circa 33° westelijke declinatie.

Fase 2. Voorontwerp met uurlijnen en stijl

Er zijn verschillende programma’s op het internet te verkrijgen. Ikzelf geef de voorkeur aan “Shadows” . Deze freeware werd door François Blateyron geschreven die lid is van "La Commission des Cadrans Solaires" en "l'Association Astronomique de Franche-Comté" in Frankrijk. Een upgrade naar "Shadows Pro" kost 50 EUR en is aan te raden. Zie URL: http://www.shadowspro.com/en/index.html
Het invullen van de coördinaten van de locatie en van de muurdeclinatie leverde volgende resultaat met dit programma.

Hierbij maakte ik een keuze van de kleuren, lettertype en cijfertype en copy-pastete de vier figuren in de hoeken. Het programma geeft ook de positie en de vorm van de stijl weer.

Fase 3. De zonnewijzer verder grafisch bewerken

De zonnewijzer kan nu nog verder verbeterd worden met GIMP 2.8.14. Dit programma is ook freeware en wordt gebruikt voor fotobewerking en digitaal design. Het is een alternatief voor Photoshop. Zie URL: http://www.gimp.org/

Met dit programma nam ik bovenaan de uurcijfers 1, 3 en 5 weg en verplaatste ik uurcijfers 10, 11, 12 en 6.

Fase 4. Constructie van de zonnewijzer.

Ten slotte liet ik de zonnewijzer uitprinten op een folie en op een plaat Alucobond® kleven in een"Lettershop". De folie op het tafereel heeft een coating tegen het ultraviolet van het zonlicht.  De zonnewijzer heeft de afmetingen 700 mm x 433 mm.  De verhouding tussen hoogte en breedte is volgens de gulden snede. Zie URL http://nl.wikipedia.org/wiki/Gulden_snede  De stijl maakte ik uit messing van 2 mm dik. De zonnewijzer kostte circa 100 EUR inclusief de stijl.

Bij de ganse realisatie is een verplaatsing naar de locatie niet nodig geweest. Nadat ik het JPG bestand opstuurde naar de "Lettershop" via internet, restte me nog alleen de zonnewijzer te gaan ophalen.

P. Oyen